붓다선

붓다자나(Buddhajhāna)의 기원

1) 의의

붓다자나(Buddhajhāna)는 여래의 정법 명상법으로 Aṅguttara Nikāya Anubuddhasutta에 "나는 이렇게 붓다 되었다"는 기원을 갖고 있는 위대한 보드가야 선언(Bodhgaya Anussāvana)이다. 이것은 고따마가 경험하여 완성한 붓다의 경지(Anubhuttamaya Buddhabhūmi)이고, 수미산을 오르는 방법이 내재된 등반지도(Sineru Abhirūhana Bhūmicitta이다. 이것은 수행자 수완나(suvaṇṇa)에 의해 21년 간의 간경(看經)과 통찰(洞察)수행으로 발견되고 박사학위논문으로 발표되어 개립(改立)되었다.

2) 명칭의 기원

붓다자나(Buddhajhāna)의 명칭의 기원은 Khuddaka nikāya Hemavatasutta에 "Buddho jhānaṃ na riñcati"로 성립되었고, 이것은 중국으로 전승되는 과정에서 Buddha는 불(佛)로, jhāna는 선(禪)으로 번역 되었다. 251년 ‘강승회'가 번역한 육도집경(六度集經)에 '불선(佛禪)'으로 기록되고, 대범천왕문불결의경(大梵天王問佛決疑經)에서는 붓다가 아난에게 이르되 "불선을 통하여 수행을 완성할 수 있다(是修成佛禪者)"로 번역되어 성립되었다.

3) 실천법의 기원

붓다자나(Buddhajhāna)의 실천법에 대한 기원은 Aṅguttara Nikāya Anubuddhasutta에 Cattārodhammakkhandhā로 성립되었다. 이것이 중국으로 전승되는 과정에서 412~413년 '불타야사'와 '축불염'이 공동번역한 "장아함경"에 사심법(四深法)으로 성립되었다.

4) 완성과위의 기원

붓다자나(Buddhajhāna)의 완성과위에 대한 기원은 Saṁyuttanikāya Sīlasutta에 Pañcadhammakāya로 성립되었다. 이것이 중국으로 전승되면서 397년 '구담승가제바'가 번역한 "증일아함경(增一阿含經)"에 오법신(五法身)으로 성립되었다.

빠알리 수행체계

1. 칠보리분법(Satta Bodhipakkhiyadhamma)

(1) 성찰(Paṭisaṅkhā)

(2) 지찰(Samatha)

(3) 관찰(Vipassanā)

(4) 고찰(Vīmaṁsanā)

(5) 색계통찰(Rūpadhātu Paṭivedha)

(6) 무색계통찰(Arūpadhātu Paṭivedha)

(7) 진공(Suññatā)

2. 필수요소(Sambhāra)

1) 141단계 진리핵심(Dhammasāra)

가. 118단계 알아차림(Sati. 認識)

나. 21단계 깨달아 앎(Bodhi. 覺知)

다. 2단계 완전한 깨달음(Sambodhi. 正覺)

3. Paṭisaṅkhā Sīladhamma(성찰계행법)

-1- Bhūmi: Sotthipaṭisaṅkhā(제1경지: 가피성찰)

Sati 1-Puñña paṭisaṅkhā(공덕성찰)

Sati 2-Āsāsati paṭisaṅkhā(기도성찰)

Sati 3-Bhāvanā paṭisaṅkhā(수행성찰)

-2- Bhūmi: Paccayatā paṭisaṅkhā(제2경지: 연기성찰)

Sati 4-Paccaya paṭisaṅkhā(조건성찰)

Sati 5-Opānabhūta paṭisaṅkhā(용천성찰)

-3- Bhūmi: Buddhatāpaṭisaṅkhā(제3경지: 불성성찰)

Sati 6-Buddhatā paṭisaṅkhā(마음성찰)

Sati 7-Saññā paṭisaṅkhā(생각성찰)

-4- Bhūmi: Maṇḍalapaṭisaṅkhā(제4경지: 일원상성찰)

Sati 8-Dhamma paṭisaṅkhā(진리성찰)

Sati 9-Sandiṭṭhi paṭisaṅkhā(사실성찰)

-5- Bhūmi: Saṅkappapaṭisaṅkhā(제5경지: 사유성찰)

Sati 10-Rāga paṭisaṅkhā(탐욕성찰)

Sati 11-Dosa paṭisaṅkhā(분노성찰)

Sati 12-Moha paṭisaṅkhā(우치성찰)

-6- Bhūmi: Vācāpaṭisaṅkhā(제6경지: 언어성찰)

Sati 13-Musāvācā paṭisaṅkhā(망어성찰)

Sati 14-Pisuṇavācā paṭisaṅkhā(양설성찰)

Sati 15-Pharusāvācā paṭisaṅkhā(악구성찰)

Sati 16-Anupiyavācā paṭisaṅkhā(기어성찰)

-7- Bhūmi: Kammantapaṭisaṅkhā(제7경지: 행위성찰)

Sati 17-Ahiṁsā paṭisaṅkhā(불살생성찰)

Sati 18-Adinnādānā paṭisaṅkhā(불투도성찰)

Sati 19-Naticāra paṭisaṅkhā(불사음성찰)

-8- Bhūmi: Ājīvapaṭisaṅkhā(제8경지: 환경성찰)

Sati 20-Ācariyaka paṭisaṅkhā(직업성찰)

Sati 21-Anuttara paṭisaṅkhā(법사성찰)

Sati 22-Mitta paṭisaṅkhā(도반성찰)

-9- Bhūmi: Anumajjhapaṭisaṅkhā(제9경지: 중도성찰)

Sati 23-Kāma paṭisaṅkhā(감각적욕망성찰)

Sati 24-Tapa paṭisaṅkhā(고행성찰)

4. Samatha Jhānadhamma(지찰선정법)

-10- Bhūmi: Ānāpānasatisamatha(제10경지: 호흡지찰)

Sati 25-Dīgharassa samatha(장단지찰)

Sati 26-Sabbakāya samatha(전신지찰)

Sati 27-Pīti samatha(희열지찰)

Sati 28-Cittāekaggatā samatha(사유집중지찰)

Sati 29-Cittāvimutticittā samatha(사유해탈지찰)

Sati 30-Anicca samatha(무상지찰)

Sati 31-Virāga samatha(소실지찰)

Sati 32-Nirodha samatha(소멸지찰)

Sati 33-Paṭinissagga samatha(공출지찰)

-11- Bhūmi: Vāyāmasamatha(제11경지: 정진지찰)

Sati 34-Saṁvarappadhāna samatha(율의근지찰)

Sati 35-Pahānappadhāna samatha(단근지찰)

Sati 36-Bhāvanāppadhāna samatha(수근지찰)

Sati 37-Anurakkhaṇāppadhāna samatha(수호근지찰)

5. Vipassanā Jhānadhamma(관찰선정법)

-12- Bhūmi: Kāya vipassanā(제12경지: 몸관찰)

Sati 38-Kāya bahi vipassanā(신외부관찰)

Sati 39-Kāya antara vipassanā(신내부관찰)

Sati 40-Matasarīra vipassanā(죽음관찰)

Sati 41-Aṭṭhika vipassanā(골체관찰)

-13- Bhūmi: Vedanā vipassanā(제13경지: 느낌관찰)

Sati 42-Atthavantasukha vedanā vipassanā(이익되는 즐거운 느낌관찰)

Sati 43-Atthavantadukkha vedanā vipassanā(이익되는 괴로운 느낌관찰)

Sati 44-Atthavantadukkhamasukha vedanā vipassanā(이익되는 즐겁지도 괴롭지도 않은 느낌관찰)

Sati 45-Anatthadasukha vedanā vipassanā(이익되지 않는 즐거운 느낌관찰)

Sati 46-Anatthadadukkha vedanā vipassanā(이익되지 않는 괴로운 느낌관찰)

Sati 47-Anatthada adukkhamasukha vedanā vipassanā (이익되지 않는 즐겁지도 과롭지도 않은 느낌관찰)

-14- Bhūmi: Cittā vipassanā(제14경지: 생각관찰)

Sati 48-Rāga cittā vipassanā(탐욕의 생각관찰)

Sati 49-Dosa cittā vipassanā(분노의 생각관찰)

Sati 50-Moha cittā vipassanā(우치의 생각관찰)

Sati 51-Adhisallikati cittā vipassanā(긴장의 생각관찰)

Sati 52-Mahaggata cittā vipassanā(광대의 생각관찰)

Sati 53-Ariya cittā vipassanā(고귀의 생각관찰)

Sati 54-Ekaggatā cittā vipassanā(집중의 생각관찰)

Sati 55-Vimutti cittā vipassanā(해탈의 생각관찰)

-15- Bhūmi: Nīvaraṇāni vipassanā(제15경지: 장애관찰)

Sati 56-Kāmacchanda nīvaraṇāni vipassanā(욕망의 장애관찰)

Sati 57-Byāpāda nīvaraṇāni vipassanā(악의의 장애관찰)

Sati 58-Thīnamiddha nīvaraṇāni vipassanā(해태와 혼침의 장애관찰)

Sati 59-Uddhaccakukkucca nīvaraṇāni vipassanā(흥분과 회한의 장애관찰)

Sati 60-Vicikicchā nīvaraṇāni vipassanā(회의적 의심의 장애관찰)

-16- Bhūmi: Upādānakkhandhā vipassanā(제16경지: 집착관찰)

Sati 61-Rūpa upādānakkhandhā vipassanā(색집착관찰)

Sati 62-Vedanā upādānakkhandhā vipassanā(수집착관찰)

Sati 63-Saññā upādānakkhandhā vipassanā(상집착관찰)

Sati 64-Saṁkhāra upādānakkhandhā vipassanā(행집착관찰)

Sati 65-Viňňāṇa upādānakkhandhā vipassanā(식집착관찰)

-17- Bhūmi: Āyatana vipassanā(제17경지: 감역관찰)

Sati 66-Cakkhuāyatana vipassanā(안감역관찰)

Sati 67-Sotāyatana vipassanā(이감역관찰)

Sati 68-Ghānāyatana vipassanā(비감역관찰)

Sati 69-Jivhāyatana vipassanā(설감역관찰)

Sati 70-Kāyāyatana vipassanā(신감역관찰)

Sati 71-Manāyatana vipassanā(의감역관찰)

-18- Bhūmi: Bojjhaṅga vipassanā(제18경지: 각지관찰)

Sati 72-Vitakka bojjhaṅga vipassanā(의문심 각지관찰)

Sati 73-Vicāra bojjhaṅga vipassanā(숙고사 각지관찰)

Sati 74-Viriya bojjhaṅga vipassanā(정진 각지관찰)

Sati 75-Pīti bojjhaṅga vipassanā(희열 각지관찰)

Sati 76-Passaddhi bojjhaṅga vipassanā(안온 각지관찰)

Sati 77-Samādhi bojjhaṅga vipassanā(집중 각지관찰)

Sati 78-Upekhā bojjhaṅga vipassanā(평정 각지관찰)

6. Vīmaṁsanā Paññādhamma(고찰지혜법)

-19- Bhūmi: Dukkhasacca vīmaṁsanā(제19경지: 고성제고찰)

Sati 79-Jāti dukkha vīmaṁsanā(생고고찰)

Sati 80-Jarā dukkha vīmaṁsanā(노고고찰)

Sati 81-Roga dukkha vīmaṁsanā(병고고찰)

Sati 82-Maraṇa dukkha vīmaṁsanā(사고고찰)

Sati 83-Piyavippayoga dukkha vīmaṁsanā(애별리고고찰)

Sati 84-Appiyasampayoga dukkha vīmaṁsanā(원증회고고찰)

Sati 85-Icchitālābha dukkha vīmaṁsanā(구불득고고찰)

Sati 86-Upādānakkhandha dukkha vīmaṁsanā(오음성고고찰)

-20- Bhūmi: Samudayasacca vīmaṁsanā(제20경지: 집성제고찰)

Sati 87-Avijjā samudaya vīmaṁsanā(무명발생고찰)

Sati 88-Saṅkhārā samudaya vīmaṁsanā(행업발생고찰)

Sati 89-Viññāṇa samudaya vīmaṁsanā(습식발생고찰)

Sati 90-Nāmarūpa samudaya vīmaṁsanā(명색발생고찰)

Sati 91-Saḷāyatana samudaya vīmaṁsanā(육처발생고찰)

Sati 92-Phassa samudaya vīmaṁsanā(접촉발생고찰)

Sati 93-Vedanā samudaya vīmaṁsanā(감각발생고찰)

Sati 94-Taṇhā samudaya vīmaṁsanā(갈애발생고찰)

Sati 95-Upādāna samudaya vīmaṁsanā(집착발생고찰)

Sati 96-Bhava samudaya vīmaṁsanā(존재발생고찰)

Sati 97-Jāti samudaya vīmaṁsanā(탄생발생고찰)

Sati 98-Jarāmaraṇa samudaya vīmaṁsanā(노사발생고찰)

-21- Bhūmi: Nirodhasacca vīmaṁsanā(제21경지: 멸성제고찰)

Sati 99-Jarāmaraṇa nirodha vīmaṁsanā(노사소멸고찰)

Sati 100-Jāti nirodha vīmaṁsanā(탄생소멸고찰)

Sati 101-Bhava nirodha vīmaṁsanā(존재소멸고찰)

Sati 102-Upādāna nirodha vīmaṁsanā(집착소멸고찰)

Sati 103-Taṇhā nirodha vīmaṁsanā(갈애소멸고찰)

Sati 104-Vedanā nirodha vīmaṁsanā(감각소멸고찰)

Sati 105-Phassa nirodha vīmaṁsanā(접촉소멸고찰)

Sati 106-Saḷāyatana nirodha vīmaṁsanā(육처소멸고찰)

Sati 107-Nāmarūpa nirodha vīmaṁsanā(명색소멸고찰)

Sati 108-Viññāṇa nirodha vīmaṁsanā(습식소멸고찰)

Sati 109-Saṅkhārā nirodha vīmaṁsanā(행업소멸고찰)

Sati 110-Avijjā nirodha vīmaṁsanā(무명소멸고찰)

-22- Bhūmi: Maggasacca vīmaṁsanā(제22경지: 도성체고찰)

Sati 111-Sammā saṅkappa vīmaṁsanā(정사유고찰)

Sati 112-Sammā vācā vīmaṁsanā(정어고찰)

Sati 113-Sammā kammanta vīmaṁsanā(정업고찰)

Sati 114-Sammā ājīva vīmaṁsanā(정명고찰)

Sati 115-Sammā vayāma vīmaṁsanā(정정진고찰)

Sati 116-Sammā sati vīmaṁsanā(정념고찰)

Sati 117-Sammā diṭṭhi vīmaṁsanā(정견고찰)

Sati 118-Sammā samādhi vīmaṁsanā(정정고찰)

7. Rūpadhātu Paṭivedha Vimuttidhamma(색계통찰해탈법)

-23- Bhūmi: Pathamajjhāna paṭivedha(제23경지: 초선통찰)

Bodhi 1-Vitakka paṭivedha(의문심통찰)

Bodhi 2-Vicāra paṭivedha(숙고사통찰)

Bodhi 3-Pīti paṭivedha(희열통찰)

Bodhi 4-Sukha paṭivedha(행복통찰)

-24- Bhūmi: Dutiyajjhāna paṭivedha(제24경지: 이선통찰)

Bodhi 5-Pīti paṭivedha(희열통찰)

Bodhi 6-Sukha paṭivedha(행복통찰)

Bodhi 7-Ekaggatā paṭivedha(집중통찰)

-25- Bhūmi: Tatiyajjhāna paṭivedha(제25경지: 삼선통찰)

Bodhi 8-Sukha paṭivedha(행복통찰)

Bodhi 9-Ekaggatā paṭivedha(집중통찰)

-26- Bhūmi: Cattārijjhāna paṭivedha(제26경지: 사선통찰)

Bodhi 10-Upekkhā paṭivedha(평온통찰)

Bodhi 11-Samādhi paṭivedha(삼매통찰)

8. Arūpadhātu Paṭivedha Vimuttidhamma(무색계통찰해탈법)

-27- Bhūmi: Ākāsānañcāyatana paṭivedha(제27경지: 공무변처정통찰)

Bodhi 12-Upekkhā paṭivedha(평온통찰)

Bodhi 13-Samādhi paṭivedha(삼매통찰)

-28- Bhūmi: Viññaṇañcāyatana paṭivedha(제28경지: 식무변처정통찰)

Bodhi 14-Upekkhā paṭivedha(평온통찰)

Bodhi 15-Samādhi paṭivedha(삼매통찰)

-29- Bhūmi: Ākiñcaññāyatana paṭivedha(제29경지: 무소유처정통찰)

Bodhi 16-Upekkhā paṭivedha(평온통찰)

Bodhi 17-Samādhi paṭivedha(삼매통찰)

-30- Bhūmi: Nevasaññānāsaññāyatana paṭivedha(제30경지: 비상비비상처정통찰)

Bodhi 18-Upekkhā paṭivedha(평온통찰)

Bodhi 19-Samādhi paṭivedha(삼매통찰)

-31- Bhūmi: Nirodhavedanāsaññā paṭivedha(제31경지: 멸수상정통찰)

Bodhi 20-Upekkhā paṭivedha(평온통찰)

Bodhi 21-Samādhi paṭivedha(삼매통찰)

9. Suññatā Nibbānadhamma(진공열반법)

-32- Bhūmi: Anuttarasammāsambodhi suññatā(제32경지: 무상정등정각 진공)

Sambodhi 1-Anupādisesa saddhamma(무위묘법)

Sambodhi 2-Anuppāda saddhamma(무생묘법)

1. 핵심목차
2. 깨달음의 경
3. 분별의 경
4. 알아차림의 경
5. 초전법륜경
6. 홀로명상의 경